Çalışan güvenliği, her işyeri için en önemli gerekliliklerden biridir. Kayma ve düşmeler, işyerinde meydana gelen en yaygın kazalar arasındadır. Bu kazalar, toplam yaralanmaların %86'sını oluşturur ve bunların da %90'ı zeminin ıslak olmasından kaynaklanır. Bu yaralanmalar özellikle gıda endüstrisinde meydana gelmektedir. Bu oran, diğer endüstrilerdeki ortalama oranın dört katına denk gelmektedir. Yaralanmalar, tüm kazazedelerde ciddi etkiler yaratabilir. Bu etkilerin en önemlisi ise yaralanan kişinin acı çekmesi ve muhtemelen engelli hale gelmesidir. Ardından şirket üzerindeki etkiler gelir: Mali etkiler, kilit personel kaybı, üretkenlik kaybı ve sorumluluk.
Daha fazla bilgi edinebileceğiniz konular:
Takılma ve Düşmelerde Katkısı Olan Faktörler
Kayma Direnci Yönetmeliği ve Ölçümü
Kayma Direnci Riskinin Yönetimi
Eğimler ve Yüzey Düzgünlüğü
Temizlik ve Bakım
Ayakkabı
Kayma ve düşmeleri azaltmak için zeminin temiz ve kuru tutulması gerektiği aşikârdır.Ancak, yiyecek ve içecek üretim ortamlarında bu her zaman mümkün olmayabilir.
Güvenlik ve üretim gerçekleri arasındaki optimum dengeyi yakalamak her zaman kolay değildir.
Örneğin, genellikle bir zeminin temizliği ve yüzey pürüzlülüğü arasında bir çelişki mevcuttur. Tesisin yöneticisi güvenlik amacıyla pürüzlü, kaymayı önleyici bir
zemin tercih ederken, bakım yöneticisi bunun yerine temizlenmesi kolay pürüzsüz bir yüzey tercih edebilir. Çözüm genellikle ikisi arasında bir orta noktada
bulunur.
Bir işçinin kayma ve düşmesine neden olabilecek dört temel faktör vardır. Bu faktörler arasında aşağıda belirtilenler yer almaktadır (Tablo 1):
- çevre
- organizasyon
- bireysel
- ayakkabı
ÇEVRE
Neden olan faktör | Kontrol önlemi |
Zeminlerin kirlenmesi (dökülmeler, kirlilik, ıslak temizlik) | Kirlilikler giderilmelidir |
Düzgün şekilde bakımı yapılmayan zeminin kayma direnci (yanlış ya da yetersiz temizlik) | Kirlilik giderilmeli ve daha etraflıca temizlik yapılmalıdır |
Zeminin kayma direncinin çok düşük olması (yetersiz zemin pürüzlülüğü) | Kayma direnci artırılmalı veya kaymaya karşı daha yüksek dirençli bir zemin döşenmelidir |
Basamaklar ve rampalar – basamakların çok ani belirmesi ve iyi işaretlenmemiş olması; eğimlerin çok dik olması | Basamak ve rampalar daha iyi işaretlenmeli ve yeterli ayak tutuşu ve el tutma yeri ve stabilite temin edilmelidir |
Zemin koşullarını saklayan ters koşullar | Saklı nesneler kaldırılmalı, yeterli aydınlatma sağlanmalıdır |
Zemin üzerinde gerçekleştirilen görev ve hareketin niteliği (ağır yükler taşıma gereği, hızlı şekilde dönme ve hareket etme, yüklerin çekilmesi) | Kaygan bölgelerde yürürken daha fazla dikkat edilmelidir |
ORGANİZASYON
Neden olan faktör | Kontrol önlemi |
Tesisin yerleşim planı ve genel trafik akışı | Kayma potansiyeli bulunan bölgeler belirlenmeli ve daha güvenli davranışlar ve dikkat gösterilmelidir |
Güvenlik kültürü | Eğitim verilmeli ve genel olarak güvenlik için olumlu, öngörülü davranışlar teşvik edilmeli, sürekli olarak önlemler alınmalı ve güvenlik gelişimi iletilmelidir |
Gözetim | Riskler ve davranışlar gözlemlenmeli ve uygun şekilde düzeltilmelidir |
AYAKKABI
Neden olan faktör | Kontrol önlemi |
Ayakkabılar ve kayma direnci birbirine uygun olmalıdır | Uygun ayakkabıların temini. Zemin yüzeyi için uygun, doğru türde taban malzemesi ve doku |
BİREYSEL
Neden olan faktör | Kontrol önlemi |
Güvenlik herkesin sorumluluğudur | Yeterli derecede eğitim verilmeli; daha iyi ve daha güvenli çalışma yöntemleri uygulayan bireylerin ödüllendirilmelidir |
Kayma Direnci Yönetmeliği ve Ölçümü
Kayma direncine ilişkin düzenlemeler ülkeden ülkeye değişmektedir. Örneğin, AB'de bazı düzenlemeler mevcut olmakla birlikte, şirketlerin izlemesi gereken genel gereklilikler bulunmamaktadır. Birleşik Krallık, ABD ve Avustralya gibi ülkelerde gereklilikler bulunmamakta ve bu durumlar daha fazla dava konusu olabilmektedir.
Bir zeminin kayma direncini ölçmek için dünya genelinde en yaygın olarak kullanılan yöntem, Taşınabilir Kayma Direnci Test Cihazı, İngiliz Sarkacı (Resim 1) ve TRRL Sarkacı olarak da bilinen Sarkaç Test Cihazıdır. Günümüzde beş kıtada 49 ülkede yürürlükte olan bir standarttır.
Amerikan ASTM E303-93 ve Birleşik Krallık BS EN 13036-4-2011 kayma direnci standartları, Sarkaç Test Cihazını bir ölçüm cihazı olarak tanımlayan standartlardır. Avustralya'da da bu cihaz kullanmakta ve HB 197:1999 standardının farklı durumlarda ıslak Sarkaç Test Cihazı değerleri için en ayrıntılı bilgileri sağladığı bilinmektedir.
TRRL test yönteminde, aşağı doğru sallanan ve test edilen zemin yüzeyi ile geliş açısında temas eden bir kukla ayak kullanılır. Ünite, çarpma anında iki yüzey (zemin ve ayağın tabanı) arasındaki sürtünme katsayısını (CoF) ölçer. Test ekipmanı taşınabilirdir ve tesis eksiksiz olarak çalışırken “yerinde” kullanıma olanak tanır. Test ıslak veya kuru zeminlerde yapılabilir ve kayma direnci sonuçları düşük, orta veya yüksek olarak ifade edilir.
Yaygın olarak kullanılan diğer bir test yöntemi, DIN 50197 ve DIN 51130 kaydırmazlık standartlarını temel alan değişken açılı bir rampa testidir. Bu testte, zemin kaplama şeritleri hareketli bir rampa üzerine monte edilir ve iş güvenliği ayakkabısı giyen bir operatör bu şeritler üzerinde bir yönde ve sonra tekrar diğer yönde yürür. Ardından rampa, operatör kayıncaya dek kademeli olarak hafifçe eğdirilir. Kaymanın meydana geldiği açı, zeminin “R değeri” olarak kaydedilir. Yiyecek ve içecek endüstrisinde yapılan değişken açılı rampa testlerinde, gerçek yaşam koşullarını canlandırmak için çoğunlukla zemin şeritlerinde yağ kirleticileri kullanılır. Bu tip testler, yoğun dokulu veya profilli yüzeyler için oldukça
uygundur.
"Yerinde" gerçekleştirilen diğer dinamik test yöntemlerinde ise Tribometre ve SlipAlert test cihazları kullanılır. Bunların her birinde yüzey sürtünme katsayısını tanımlamak için pratik ve hızlı bir yöntem sunulur. Bu yöntemler hem ıslak hem de kuru zeminlerde kullanılabilir. SlipAlert ayrıca İngiliz BS 8204-6: Sentetik Reçine Zemin Kaplama standardı tarafından da benimsenmiştir ve TRRL Sarkacı yönteminden daha pratik bir yöntem olarak çoğunlukla Birleşik Krallıkta kullanılmaktadır.
Su ile kirlenmiş koşullarda kayma potansiyeli göstergesi, zemin yüzeyinin doruk koyak pürüzlülüğünü ölçmek için bir mikro pürüzlülük ölçme cihazı kullanılarak elde edilebilir. Sonuçlar zeminin kayma direncini doğrudan belirtmeyen, ancak kayma potansiyeline dair bir gösterge sunan “RZ” değeri olarak ifade edilir. El tipi mikro pürüzlülük ölçüm cihazının kullanımı kolaydır ve çoğunlukla Sarkaç Test Cihazı verilerini iki kez kontrol etmek için kullanılır. Bununla birlikte, ünitenin aşırı pürüzlü zeminler için kullanılamaması bir sınırlama teşkil etmektedir.
Kayma Direnci Riskinin Yönetimi
Gerekli kayma direnci için zemin yüzeyinin dokusunu seçerken, göz önünde bulundurulması gereken en önemli dört husus kirlenme derecesi, uygulanan temizleme şekli, eğimler ve personelin giydiği ayakkabı veya botlardır.
Kirlenme
Zeminler; su, yağlar, gıda artıkları ve bunların bir birleşiminden ortaya çıkan maddeler
gibi birçok şekilde kirlenebilir. Kirletici viskozitesi ne kadar büyük olursa, istenen kayma direncine ulaşmak için gereken doku da o kadar büyük olur.
Tablo2'de, mikro-pürüzlülük ölçüm cihazı tarafından ölçüldüğü üzere, farklı kirleticilere yönelik yeterli seviyede bir kayma direnci sağlamak için gerekli tipik minimum doruk-koyak değerleri pürüzlülük seviyeleri görülmektedir. Bu,Sarkaç Test Cihazı veya diğer dinamik yöntemlerle birlikte kayma direncini belirlemenin iyi bir yardımcı yöntemidir.
| Minimum pürüzlülük, μm | Kirletici |
|---|---|
| 20 | Temiz su, kahve, meşrubatlar |
| 45 | Süt, sabun çözeltisi |
| 60 | Yemek artığı |
| 70 | Zeytinyağı |
| >70 | Margarin |
Eğimler ve Yüzey Düzgünlüğü
Rampaların sıvıyı zemin boyunca yerçekimi ile bir gidere taşıması gereklidir. Bu arada, kayma direnci, sıvının bir gidere doğru olan akışını engelleyebilecek yüzey pürüzlülüğünü gerektirir. Daha dik eğimlerde yerçekimi etkisi artar; ancak bununla birlikte ayak tabanında sorunlara sebep olabilir. Eğimler için herhangi bir standart yoktur. Ancak, gıda endüstrisi normları 1:100 ve 1:80 arasında ve serbest boşaltma zeminlerinde ise 1:50 gibi oranlar vermektedir. Buna rağmen, dokulu bir yüzey, akışkanların doğal olarak boşalmasını sağlamak için daha yüksek bir eğim gerektirebilir.
Eğim derecesi ve yüzey düzgünlüğü (örneğin, şapların düzlüğü), büyük ölçüde su ve diğer kirleticilerin zeminde “birikme” eğilimini belirler. Birikme, kayma direncini azaltabilen daha yüksek kirleticiliğe sahip bir film kalınlığına yol açabilir. Sentetik reçine zemin kaplaması için, BS8024-1 standardı, birikmeyi en aza indirmek için gereken düzenlilik derecesini belirtir.
Yüzey düzgünlüğündeki kusurlar takılma tehlikelerine, daha çok aşınmaya, araç tekerleklerinde sorunlara ve ekipmanların kurulumunda zorluklara neden olabilir. Yüzey düzgünlüğü genellikle şaplara düz olarak yerleştirilmiş 2 m düz kenar ile ölçülür ve ikisi arasında bir kayma mastarı veya başka bir cihaz ile her türlü sapma ölçülebilir. İngiliz Standartları şartnamelerine göre, şaplar için yüzey düzgünlüğü Tablo 3'teki gibi sınıflandırılır.
| Sınıf | 2 m'lik Düz Kenardan İzin Verilen Maksimum Hareket – mm | Uygulama |
|---|---|---|
| SR1 | 3 mm | Yüksek Standart: Özel zeminler |
| SR2 | 5 mm | Normal Standart:Ticari ve endüstriyel binalarda normal kullanım |
| SR3 | 10 mm | Yardımcı Standart: Yüzey düzgünlüğün kritik önemde olduğu diğer zeminler |
Temizlik ve Bakım
Temizleme yöntemleri daima çevreye ve çalışmalara göre ayarlanmalıdır. Örneğin, yüksek derecede yüzey pürüzlülüğü, daha fazla fırçalama ve mekanik çalışma gerektirir.
Ayrıca, pürüzlü bir zeminin pürüzsüz bir zemine göre daha fazla miktarlarda suyla yıkanması gerekir. Diğer taraftan, sürekli olarak yoğun ve sık şekilde mekanik temizliğin uygulanması zemin yüzeyini aşındırabilir ve zaman içinde başlangıçta belirtilen kayma direncinin azalmasına neden olabilir.
Bu sebepten, bazı tesis sahipleri, kendi üretim tesislerine "Sürdürülebilir Kayma Direnci" yaklaşımını getirmişlerdir. Bu durumda, uzun süreli kayma direnci, yeni bir zemin yüzeyi için başlangıçta sürtünme katsayısının ölçüldüğü ve daha sonra çok sayıda temizleme döngüsünün ardından tekrar ölçüldüğü bir testle kontrol edilir.
En etkili temizleme yönteminde, normalde uygun temizlik kimyasallarıyla birlikte mekanik zemin temizleme makinelerinin kullanımına ihtiyaç duyulur. Kayma direnci yönetiminin önemli bir kısmı, temizlik şeklinin zeminin imalatçı firmasının önerilerine uygun olmasını temin etmektir.
Ayakkabı
Yerilerin ıslak ve kirlenmenin kaçınılmaz olduğu endüstriyel zemin kaplamalarında, işçiler bu koşullar için özel olarak tasarlanmış ayakkabılar giymelidir. Tüm "iş güvenliği" ayakkabıları her durum için güvenli olmayabilir. Bir ayakkabı tabanının üretildiği malzeme ve dokusu, belirli bir zemin yüzeyi üzerinde kayma direncini belirleyecektir. Değişkenler bir araya geldikten sonra, önemli yüzey değişiklikleri için olduğu gibi ayakkabılar ve botlar da düzenli olarak aşınma kontrolüne tabi tutulmalıdır.
Sonuç Notları
Güvenlik, bir şirketin en üst düzeyinden her seviyede çalışana kadar herkese ait bir sorumluluktur. Güvenlik, her şirketin kurumsal kültürünün temel bir parçası olmalıdır. Şirkete bağlılık duygusu besleyen çalışanlar, hem kendilerine hem de şirketlerine dikkat ederler.
Sika olarak, işyerinizin daha güvenli ve daha üretken hale gelmesine yardımcı olacak ürün ve hizmetlere sahibiz. Sizlere, tesisinizin her kısmında doğru işlevselliğe sahip doğru zemin kaplamasının, doğru temizleme yönteminin ve doğru yüzey pürüzlülüğü seviyesinin seçiminde yardımcı olabiliriz. Zeminler hakkında düşündüğünüzde aklınıza Sika gelsin.
Referanslar
- HSE information sheet: Food Sheet No 6. 9/1998
- HSE: Assessing Slip Resistance. 5/2012
- FerFa: Measuring and Managing the Level of Slip Resistance Provided by
- Resin Flooring. 4/2012
- Christopher G.J Baker: Handbook of Food Factory Design. 2013
Yazar
Ari Tanttu
Pazar Geliştirme Müdürü
Zemin Kaplamaları Hedef Pazarı
Sika Services AG