İyi hazırlanmış bir renk paleti, bir sağlık tesisi için harikalar yaratabilir. Genel bir görsel estetik elde etmek için renklerin ve grafik görsellerin kullanımı, mevcut logo ve sembolik renklere uyabilirken, ayrıca bazı duygular ve özgün mekân algıları da yaratabilir. Yatıştırıcılık veya heyecan vericilik kabiliyeti vardır ve bir odayı olduğundan daha küçük veya daha büyük gösterebilir ve hatta bilinçaltı reaksiyonlarını tetikleyebilir. Renk, bir tasarımcının alet çantasındaki en hayati, etkili ve anlamlı tasarım aracıdır.
Sağlık Tesislerinin Renkleri, Duyguları ve Mimari Mekânları
Renkler, psikolojik ve fizyolojik etki açısından, spektrumda yer alan renk sayısı kadar potansiyel taşırlar. Renklerle ilişkili reaksiyonlar anlıktır ve olumlu ya da
olumsuz olabilirler. Yine de bu husus kişiden kişiye değişir. Bundan dolayı renk, mekânı kullanacak olan çok sayıda profesyonel çalışan, ziyaretçi ve farklı engellilik seviyelerinde hastalar dikkate alındığında, sağlık tesislerinde tasarım yapılırken önem verilmesi gereken bir husustur.
Renk,zihindeki psikolojik algıları ve vücutta değişikliklere sebep olan fizyolojik etkileri harekete geçirir. Renk, bir kişinin mekân hakkındaki düşüncelerini etkiler Örneğin, açık ve soğuk renkler bir mekânı büyük gösterirken koyu ve sıcak renkler mekânı basık ve küçük gösterme eğilimindedir. Ağırlık ve ebat algıları da benzer şekilde hissedilir. Açık ve soğuk renkler, koyu ve parlak renklerden daha hafif hissettirir.
Renklerin vücut ısısı üzerindeki etkileri ispatlanmıştır. Sıcak tonlar (kırmızı, turuncu,sarı tonları) bir kişinin vücut sıcaklığını artırırken soğuk renklerin tam tersi etkisi bulunur. Renk, bir kişinin zaman algısını da etkileyebilir. Sıcak renklere sahip mekânlar, kişilere o mekânda daha uzun süredir bulunduklarını ve zamanın daha yavaş geçtiğini hissettirir. Çeşitli biçim ve parlaklıklardaki renkler, sıkıntıyı ya da sakinliği tetikleyebilir veya harekete geçirebilir ve hatta hastanın iyileşme sürecine katkıda dahi bulunabilir. Bunun gibi durumlar, mimarlar ve iç mimarlar tarafından olumlu yönde dikkate alınmaya ve uygulanmaya başlamıştır.
Bir hastanenin tipik beyaz renkte ortamı, beyaz duvarların, beyaz bir yatağın, beyaz üniformaların ve mavi önlüklerin daha sade bir imaja sahip olduğu duygusunu uyandırır. Bu sayede, hastalara üşümüş, sıkılmış ve bir yaşam belirtisi bulunmuyormuş gibi hissettirilmeksizin kutsal ve hijyenik bir etki oluşturulur. Ciddi hastalıkları olanlar için, böyle bir ortamda bulunmak, hastalara umutsuzluk ve ölüm korkusu verebilir. Günümüzde, renklerin hastalığın türüne veya kliniğe göre hassas bir şekilde kullanıldığı sağlık tesislerindeki atmosferi iyileştirmek için önemli tasarım değişiklikleri yapılmaktadır.
Bununla birlikte, renklere verilen duygusal tepkilerin büyük ölçüde renklerin doygunluğu ve parlaklığına da bağlı olduğunun altı çizilmelidir. Örneğin, adaçayı yeşili gibi daha az doygun, parlak renklere bakmak rahatlatıcı bir etkiye sahiptir. Öte yandan, safir mavisi gibi yüksek derecede doygun ancak koyu renkler daha enerjik hissettirebilir. Her renk tonu kendi benzersiz ilişkilendirme ve duygusal tetikleme niteliklerini taşır.
Hastanelerin ve Diğer Sağlık Tesislerinin Zeminlerinde Hangi Renk Kullanılmalıdır?
Normalde, bir iç mekânda üç ana rengin dışında bir renk kullanılmaması önerilir. Tavan rengi, duvarla aynı ya da daha açık bir renkte olmalıdır ve beyaz ya da duvarın tonuna uygun bir renkte olabilir. Bağlantılı mekânlarda benzer tonlar kullanılmalıdır; fakat tekil kapalı mekânlarda farklı renkler kullanılabilir.Geniş alanlar için canlı renklerden ziyade açık ve hoş renkler önerilir.
Rengin iç mekânda etkin bir şekilde kullanılmasındaki temel prensip, genel açıdan uyumlu ancak detay seviyesinde kontrasta izin verecek şekilde seçmektir.
Örneğin,bir çocuk hastalıkları hastanesinde, çocukları karşılamak için girişlerde turuncu, sarı veya kırmızı gibi sıcak renkler kullanılabilir. İlginç ve sıcak bir duygu yaratmak için bekleme odasında sıcak tonda sarı kullanılabilir.
Koridor, müşahede odası veya muayene odası, rahat hissettirmek için açık mavi ya da açık yeşil olabilir. Küçük dekorasyonlar ya da detaylarda sarı veya pembe kullanılabilir. Hasta odalarındaki umumi mekânlarda parlak renkler ve hayvanlar ya da ağaçlar gibi eğlenceli resimler kullanılabilir. Son olarak, hasta odalarının içerisine, çocukların iştahını açmak için açık turuncu veya sarı kullanılabilir.
Sağlık Tesislerinde Renk Tasarımı Yaparken Hangi Hususlar Dikkate Alınmalıdır?
- Aydınlatmanın ve malzemelerin renk üzerindeki etkisi
- Mekânı kullanacak kişilerin yaş ve cinsiyetleri: Erkeklerin kırmızı ve mor rengi pek tercih etmedikleri gözlenirken, çocuklar parlak veya orta tondaki renkleri ve hayal gücünü çalıştıran desenleri tercih edebilmektedir.
- Yaşlılara yönelik tesislerde, parlak ve kolayca fark edilebilen renkler, görme bozukluğu olanlar için zor görülebilen hafif pastel renklerden daha uygundur.
- Hastalığın niteliği ve şiddeti: Örneğin, nöbetleri tetikleyici nitelikte olduklarından dolayı, nörolojik hastalıklara özel ortamlarda yüksek derecede uyarıcı renk ve desenlerden kaçınılmalıdır.
- Görüş keskinliği düzeyi için istenen ve gerekli olan kontrast miktarı: Örneğin, çok aydınlatılmış sıcak renkler, bir fizik tedavi spor salonunda kas eforu için iyi olacak şekilde zindeliğin artmasını sağlayabilir.
- Mekân hastalar, çalışanlar veya ziyaretçiler için mi? Normalde kişilerin bu renklere maruz kalacağı süre nedir?
- Amaç vurgulamak mı ya da kamufle etmek midir?
- Amaç renkleri işaret olarak kullanarak mekânları düzenlemek midir?
- Yol gösterme işareti olarak kullanım: Örneğin, gidilecek yolu vurgulamak veya belirli bir alana dikkati çekmek için pastel veya nötr renkte bir alanda daha parlak bir renk kullanılabilir.
- Tehlikelere dikkat çekmek için kullanım: Örneğin, Amerika Birleşik Devletlerinde, renk stereotipleri belirleyerek karar vermede yardımcı olması için renk kodlaması geliştirilmiştir: Kırmızı renkte uyarı bilgileri, sarı renkte uyarı bilgileri ve kırmızı veya sarıdan kolaylıkla ayrıştırılabilen başka bir renkte tavsiye niteliğinde bilgiler. ANSI ve ISO tarafından getirilen benzer evrensel renk kodlama standartları, emniyet için yeşili içermektedir. Emniyet renkleri, işaretler ve grafik görseller gibi standartlar, dünya genelinde hastaneler gibi kamu alanlarında kazaları ve yaralanmaları azaltmak amacıyla tasarlanmıştır.
- Coğrafi ve kültürel önyargı: Örneğin, uzun ve sert kışların yaşandığı kuzey iklimlerinde sıcak renkler soğuk renklere göre daha uygun olabilir. Batıda, ışığın niteliği Doğudakine göre daha sıcak ve yoğun bir renktedir. Tropik bölgelerde, güçlü ve doygun renkler (sıcak pembe,mor, limon yeşili) daha çok tercih edilmektedir.
- Bakımla ilgili hususlar: Sağlık sektöründe bakım çok önemlidir ve renk, temiz bir ortam algısı yaratmada önemli bir rol oynar. Koyu renkler beyaz iplikleri veya alkol bazlı el temizleme sıvısının gölgeli lekelerini daha belirgin olarak gösterir.
- Estetikle ilgili hususlar: Örnek olarak, çalışmaların bir koroner bakım hastası için mavi tonda bir duvarın tercih edildiğini gösterse de, rengin kullanım şekli ile birlikte özel doygunluk ve renk tonu, tamamen tasarımcının becerisine ve yeteneğine bağlıdır. Bundan dolayı, ilk renk paleti görüye veya kişisel zevke dayalı olarak geliştirilmiş olmasa dahi, nihai ürün tasarımcının bireysel yeteneğinin göstergesidir.
Yazar
Remo van der Wilt
Zemin Kaplamaları Hedef Pazarı Kurumsal Başkanı
Sika Services AG